Thursday, September 6, 2018

TANGTHU THEILENG KIKHIAL LO

TANGTHU THEILENG KIKHIAL LO:
=========================
Zomi National
August 6, 2014
Sukte Independent Army A Pianna Thu

Free Chin movement galkapte in mailam nasepna ding thu kikum dingin Bu teng leh khua hausa upa teng Taakzang phualpi ah 1.9.1944 ni-in thu kikupna a bawl khituh ciangin Kaptel khua mi Bu Tun Thual in: “Eite in Tedim gam sungah a om Japan galkapte sim kawikawi in Tedim gam panin Japan galkapte nawh khiat siang ding ngimna tawh i leitang panin kipan khia i hih manin, i kipatkhiatna mun leh gam tamsak in SUKTE INDEPENDENT ARMY cile hang FREE CHIN MOVEMENT sangin kilawm zaw lo ding hiam” cih thu a sun ciangin a kikhawm vekpi lungkimna tawh kipsak in Sukte Independent Army tazeih bawk leh sante bawlin kisuang sak pah uh hi.

Pu Hau Za Lian in thugenna nei in: “Tu a i phuah galkap min Sukte Independent Army pen galkap i phuatkhiatna mun leh gam tam a, i phuah hi a, hih galkapte in Tedim mite hong bawlsia, innteeng sila bangin hong zang, mi thatlum Japan galkapte simawhna ding min ahi hi. Tedim gam sungah a om Sukte, Sihzang, Dim Saizang, Vangteh, Khuano leh Kamhau mi ahi Zomi khempeuh Japante khut sung panin i hotkhiat zawhna dingin, han ciam in sem ding hi hang. i mipihte adingin i nuntakna kham in i galte a do ngam leh a sim ngamte hi ding hi hang”cih thu a gen khit ciangin tawlnga uh hi.

Thu Kin Laikhak:
Sukte Independent Army makai Pu Hau Za Lian in khua tuamtuam ciangin a om galkapte vaan dingin Taakzang phualpi panin a zin khiat lai takin Pu Thuam Za Mang, Pu Thawng Za Khup leh Mualbem Pu Pau Za Kam-te in a khak, thu kin lai khak khat kingah a hih manin, Pu Hau Za Lian kisamsak kik in, Laitui pan hong kileh kik hi. Tua thukin lai khak sungah: “Sukte Gungal nisuahna gamah a om Ukpi, Hausate leh thau khempeuh kimanin Suahlim ah kipuak ding cih thu om a, tua tawh kisai in Pu Za Biak Mualbem khua ah 14.9.1944 ni-in tung ding hi” cih thu ahi hi.

Pu Hau Za Lian in tua laikhak tawh kisai thu kikuppih dingin khua tuamtuam ah a om Sukte Independent Army’ bute leh khua hausa upate sam in 7.9.1944 ni-in Taakzang phualpi ah thu kikupna khat nei uh a: “Gungal Nisuahna gam ah a om Ukpite, Hausate leh thau khempeuh Japan galkapte in mat khit sawm ahih manin tuate nuntakna tawh i huut kul ding hi. Gal simna ding mi kisam leh van kisamte khua ciat panin tavuan i lak kul ding hi” ci-in thukim uh a, lungkimin letmat a thuh khit uh ciangin gun kantanna dingin khua ciat pan in khauhual puak ciat dingin a kivaikhak khituh ciangin, a gal simna dingin a kisam thau leh thautangte a khua leh a mi phazah tawh kizui in thau lawng 421 leh thautang 170000 kihawm uh hi.

Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang maikaih Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te Taakzang phualpi panin 8.9.1944 ni-in ding khia uh a, Suklui piau ah giahphal sat uh hi. Gun lei om lo ahih manin kawn tawh kinawn uh a, ni thum sungin galkah khin uh a, Mualbem khuataw Beelmual ah giahphual sat uh hi. Pu Za Biak leh Japan galkap 15 leh CDA galka 30-te in 13.9.1944 ni-in Mualbem khua tung hi cih a theih uh ciangin, Beelmual giahphual pan in dingkhia uh a, zankimin Mualbem khua umcih uh hi. Mualbem khua a umcih khit uh ciangin, zingsang khuavak milmial hun kap ding cih thu a kipiak khituh hangin Sukte Independent Army pawl khat in a thau uh gin sak kha ahih manun kikapna piang pah hi. Japan galkapte khat si in Za Biak leh CDA galkapte hing mat uh hi. Suangzang khua mi Sukte Independent Army galkap Pu Phawng Kim si-in, Ngo Nang, Vial Lang, Hau Khual leh Khai Za Khup-te liam uh a, Suanzang khua ah kipua pah hi.

Mualbem khua a lak khituh ciangin 15.9.1944 ni zingsang pan kipanin ukpi Pu Thuam Za Mang innah phualpisat in khua tuamtuam ah a om mite leh mun tuamtuamah a om CDA galkapte khempeuhte Mualbem khua ah Sukte Independent Army-te tungah ki-ap dingin thu kizasak hi. Tua thu kizaksakna tawh kizui in CDA leh Ukpi ahi:

1. Ukpi Pau Kam (Limkhai)
2. Ukpi Lam Zam (Limkhai)
3. Ukpi Kim Piau (Vangteh)
4. CDA galkap Vum Khaw Hau (Lawibual Japna phualpi pan)
5. CDA galkap Awn Ngin (Suahlim Japan galkap phualpi pan)
6. CDA galkap Gin Khaw Thang (Thalmual)
7. CDA galkap Gin Za Tuang (Tonzang)
8. CDA galkap Vung Suan (Gawng)
9. CDA galkap Pau Za Kam (Sihzang)

ki-ap pah uh hi. Tuate in lai thei khangno vive ahih manun amau tawh kituak in za tuamtuam kipia pah hi.

Tua khit ciangi Mualbem khua leh a kim khua tuamtuamte ah makaite pai in Japante lehdo dingin galkap a don uh ciangin thamnuam takin a neihsa galhiam ciat tawh lut pah ziahziah uh a, a kisam van zat dingte pia in za tuamtuam tawh galkap kisin sak hi. Hong lut mi tam in Sukte Independent Army kithahat ta ahih manin Japna galkap phualpi tuamtuamte sim dingin, a kisapna bangin galkap om zah khenin Japan phualpi tuamtuamte sim ciat uh hi.

Galsimna-ah Makaite Leh A Simna uh Japan Phualpite: Bu Tun Thual makaihna tawh Saizang khua, Bu Thawng Dam leh Bu Thawng Za Khen makaihna tawh Khumvum, Bu Gin Thang leh Bu Phut Thang makaihna tawh Taakheuh leh Sialtun, Bu Suan Thang makaihna tawh Phunom leh Thangnuai gam sung khempeuh, Bu Khan Do leh Bu Ngin Khual makaihna tawh Khualummual, leh Thangngal, Bu Tun Khaw Nang leh Bu Hau Lian makaihna tawh Zongkong, Bu Pau Za Kam, Bu Khai Khaw Hau, Bu Lian Vung, Bu Tun Khaw Nang, Bu Suang Son, Bu Son Ngul leh Bu Thang Ngin-te makaihna tawh Suahlim, Bu Thawng Khen Thang, Bu Sing Lian leh Bu Suang Lian makai in galkap hong tung thak khempeuh tawh Suahlim sim khawm in zo mang uh hi.

Suahliim Japan phualpi a kilak khit ciangin Sihzang kual ah a om: Suangaktuam, Khumvum leh Sakhiang-te a nawt maizawhna dingun Sukte Independent Army makaipi Pu Hau Za Lian, Pu Lam Khaw Mang, Pu Thian Pum, Pu Lian Thawng, Pu Awn Gin, Pu Son Ngul leh Bu Sing Lian-te sauveipi a kikup khit uh ciangin, galkap om khempeuh khennih kisuah in Japan phual mun thumte sim dingin thukim uh hi. A thukimna om bangin Bu Khai Khaw Hau, Bu Lian Vung, Bu Mang Hau, Bu Sing Lian leh Bu Suang Lian-te maikai in Sukte Independent galkapte in Vangteh, Thuklai, Buanman, Pumva, Lophei leh Limkhai khuate, 14.10,1944 ni-in Suangaktuam leh Tungvum phualpite sim in zo uh a, Bu Pau Za Kam leh Bu Vum Thawng makai Sukte Independent Army-te in Sakhiang simin zo uh hi.

Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te in Sihzang kual leh Sukte gam sung khempeuh ah a om Japan phualpi khempeuh a sim kawikawi hun sung mah in, Kam Hau gam sungah a om Japan galkap phualpi khempeuh, Lamzang, Gawngmual leh khua tuamtuam panin a neih uh galhiam ciat tawh hong pai uh a sim in nawt mang uh hi. Tedim gam sungah a om Japan galkapte simna ah Pu Hau Za Lian leh Pu Thawng Cin Thang in makaih hi. Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te in gam leh minam itna awh a nuntakna uh khamin Japan galkapte leh a phualpi khempeuh na sim uh a, Japante a nawt mang uh hi.

Sukte Independent Army A Beina: Sukte Independent Army-te in Japan galkapte leh a phualpite uh a zawh khit uh ciangin Western Chin Levy Indian 5th Division galkap makaite tungah 27.11.1944 in gualzawhna pawi kham in, tavuan ki-apna Thangmual ah nei uh hi. Tua ni pen Ni Thupi Ni ahih manin kimangngilh thei lo hi.

India gam Imphal panin England galkap 5th Divisin-te, Kawlgam sungah a om Japan galkapte sim dingin hong kuan uh a, Thangmual hong tun uh ciangin Sukte Independent Army leh Western Chin Levy-te in Tedim gam sungah a om Japan galkap khempeuh na nawt mang khin ta uh hi.

Tua ni-in Sukte Independent Army makaipi Pu Hau Za Lian leh Bute khem peuh leh Western Chin Levy makaipi Pu Thawng Cin Thang leh Bute khempeuh leh Tedim gamsungah a om Ukpite khempeuh leh Hausate khempeuh pen England galkap 5th Division makaipi Lt. Col. Warrin leh Majr Franklin-te in maitai tak leh lungdam takin na dawntuah in, kha leh khat zahtakna kipia uh hi.

Major Franklin Thungenna: “Ko England galkap 5th division in India gam leh Kawlgam sungah a om lai Japna galkapte sim in, a not khia dingin hong pai ka hi uh hi. Ahih hangin kote sep tangin; Sukte Independent Army leh Western Chin Levy galkap (A kibute) in, gam leh minam itna tawh na nuntakna uh kham in na neih uh galhiamte leh an nek tuidawn zang in Tedim gamsung khempeuh panin Japante not khia khin na hih manun, lungdamna lianpi tawh pahtawina kong pia hi. Kawlgam sungah a om lai Japan galkapte kote in sim ding tavuan ka la dinguh a, note in na khua leh na tui uh na zuan ciat dinguh hi” ci-in gen hi.

Tua ciangin Sukte Independent Army leh Western Chin Levy galkapte lungkim tak leh lungnuam tak in a khua leh tui ciat zuan in ciah uh a, a khua uh leh a mun a gamte uh a tun uh ciang a hih zawhzah ciatun gualzawhna pawi kham uh hi.

Thukhupna: Tua bangin a mun leh a gam ciat ah gualzawhna pawi a kham uh ciangin Sukte Indepndent Army cih zong phawk nawn lo liang in: A khua min, a beh min leh a bawng min tawh gualzawhnapawi a kham zong om uh hi. Bangbang ahi ta zongin Sukte Independent Army-te gam leh minam itna hang tawh hong bawlsia leh hong sim mawh leh thu omlo pi in hong that ahi Japante khut sung panin i pu leh pate a suakta ahi uh hi. SUKTE INDEPNDENT ARMY-te sepna pen a khang a khang in kimangngilh thei nawn lo ding hi.

Theih Ding:

Western Chin Levy cih pen England makaihna tawh Western Levy-te in 14.5.1942 ni-in a kiphuan a, Pu Hau Za Lian pen Commando Company Commander za na pia uh hi.
Japante in Zogam hong lakuh ciangin England galkapte India ah nung kin uh a, Western Chin Levyte Lt. Pu Thawng Cin Than makaihna tawh Sa-ek ah kibu in galtai uh hi.
Japante in Tedim gam hong tun uh ciangin, Chin Defence Army phuan uh hi.
5.6.1944 ni-in Pu Hau Za Lian in Japante ledo dingin a vaihawm simna ki thei hi.
6-10.6. 1944 sung in Japante ledo dan ding kikupna nei uh hi.
14.6.1944 ni Sukte Independent Army don kipan hi.
1.9.1944 ni-in Free Chin Movement pan in Sukte Independent Army ci-in a min kheel uh hi.
8.9.1944 ni-in Japante sim kipan uh hi.
15.9.1944 ni-in Mualbem khua a zawh khit uh ciangin, Phualpi in nei pah in, Japante mizat ahi Chin Defence Army-te Sukte Independent Army-te khut sungah ki-ap uh hi.
14.10.1944 ni-in Zogam sungah a om Japnate nawt khia khin uh hi.
27.11.1944 ni-in England 5th Division galkapte tawh gualzawhna pawi kham uh hi.
27.11.1944 ni pen Sukte Independent Army in Kha guk leh ni li sungin a ngimna uh ma tun uh a hih manin, a bei hi ta hi


0 comments:

Post a Comment