“ LO ZONG KHIAL LENG KUM KHAT KI ZAWN
LAWH AA, ZI ZAWNG KHIAL LENG KHAN TAWN”
KI CI EI ZO PAUNAK
1.nu leh pa ong deih sak te teel zaw ding maw? ei
Ngaih ngait teel zaw di?
Nu le pa thumang a nah lawh peek a cih bangin nu
le pa awi tawh ki teng le cin hoih pen ding hi. Nu
le pa awi tawh ki teng leng innkuan sung nuam
ban ah lei tungah khan sau ding ci lai hi
(Exo20:12).
2. Ei sang in U zaw maw? Nau zaw koi teel zaw
di?
ciamnuih leh cih tak a ki zang, “ A guh peh ding hi
kei” ii cih tei hang a u zaw zi pen hoih lo zaw hi.
Numei u zaw ahih leh cidamana ki kim lohna
hangin nupa kalah ki kam tamna piang thei hi. Tua
ahih manin, zi ding pen kum 2,3 bang nau zaw leh
hoih zaw hi.
3.Mel hoih tebek teel zaw ding maw?
Khang lui ten, Melhoih ning tui kidawn thei lo a cih
mah bangin melhoihna sang lungsim hoih thupi
zaw hi. Pua tham mel hoihna, ki zepna sang
lungsim Topan deih zaw hi (Ipet3:3-5), lungsim
siangtho va bang pil na ci hi.
4. Pil na nei te bek teel maw?
Nang tungah ki ngasa pen ing. Eg. M.A khat in lai
tan nei lo zi hong la leh lamdang hong ki sa ding
hi. Zi cih pen haksat na mun leh nopna ah hong
huh thei den ding thu pi mahmah hi. Eg. Na ci na
lu khat na leh zatui neng bang neng khat
peuhpeuh ah lai thei zek ki sam ding hi. Na zi pen
midang sang na muan zawk ahih kul hi. Laitan nei
lo khat in ZI degree nei khat tawh hong ki teng leh
lamdang ki sa leuleu hi. Nang tungah ki nga sa
zaw ing.
5.Ei ngaih te maw? Ong ngai te teel zaw di?
Hi thei hi leh nang lungkimna pen nang ngaih te
tung bek ahih manin, nang ngaih pen na ngah zaw
leh hoih pen hi. Ahizong khat ii ngaih zawkna tawh
ki itna pen tulngei lo ding hi. Itna ki kim (same
balance) hoih pen hi.
6.Sum leh pai hau te maw? thu dik, thu khual te
teel zaw di?
Neih leh lam cih pen khualzin bang hi lel hi. Huih
seem bang a leng mang thei hi lel hi aa, a diakdiak
in Zomi te pen khang khat kan a hau ki tam lo a
hihmanin, ahau khat na teel sang thudik, thukhual
tee l zaw le cin hoih pen hi. Nang zong hau thei
lua hi teh.
7.Mi zawng mah mah khat hi leh teel veve ding
maw?
Mizawng khat hihna tawh tenpih ngam lah ken. Na
lawm it pen zawn na (poor experience) sin khin
ahihmanin hau le cin hauh dan siam ding hi. Na
ngaih leh tenpih ngam lah kei ni cia. Zawn leh
ngau a thupi masa hi kei.
8. A pil te maw? Ahau te maw? A mel hoih te
maw?
“Na tangvaal lai tak in na mitnih hongin zi zong in”
Hih zong nang tungah ki nga sa ingh, Mipil degree
nei khat na hih leh degree nei khat mah deih ding
hi the, ahau na hih leh ahau mah deih ding hi the,
a melhoih na hih leh melhoih mah deih ding hi teh,
nang lung tung pen mah tel in. Laisiangtho in Zi
hoih pen (Paunak31) bup ah gen hi. Simin.
9.A Kum tawm mah mah maw? A Kum tam mah
mah khat koi teel zaw ding?
Nupa sungah kum tam ki khai lua pen hoih lo hi.
Nu pa kalah ki lungkim sak zo lo buai na lian pen
khat hi. ( Nu leh Pa ki kal (sex) vai ah pen kum ki
khai lua hoih lo hi. A U zaw a hi aa, a nau zaw ahi
zong kum ki khai lua hoih ngiat lo hi. (Book: Life
and home value)
10.A Mah cih bek a ci ten tan khat teel teitei ding
maw?
Ama thu a sa zi pen hoih lo hi. Nupa cih pen
lutang nih a hih hang pum khat ding ahihmanin thu
kimang siam ding mah hoih pen hi. Ama cih bek a
ci zi pen et in zong nei ken. Ki kam kum thei lo zi
pen lak loh ding hoih zaw phial sa ing.
11. Lawm leh gual hau mah mah khat teel zaw
ding maw?
Paunak Proverbs 18:24; 17:9, 17; 27:6, 9, 10, 14,
17; 26:18-19; 25:8-10, 17, 19; 19:22; 20:6; 14:22, a
paak tatna tawh lawm hau ahih kei nak leh bel
lawm haut e hoih sa ing. Lawm hoih ii cih pen “A
friend in need is a friend indeed”
12.A ci lum he ha te maw? A ci vot dekdak te teel
zaw ding?
A ci lum nam ngiat om aa, ci vot nam ngiat zong
ki om hi, hih te gel ki leh bulh lian leh hoih lo
dia..hehehheeh
13.A kan kuat kawi kawi nuam khat teel zaw ding?
Ki it ki ngai cih te ki mang zo leng ah hoih pen hi.
Sarah in zong a lawmpa Abraham thu gen na te
mang den in “Katopa” ci lai hi. Hong zah tak hong
thupi sim tem ah tel in.
14.Thu dot bawl ding a ut den khat maw? Ei cih
bangbang ong mang khat maw?
Nang cih dan hong mang den ZI zong gina cih pah
ding zong hilo aa, ama tungah thu dawt ut den
khat zong Zi gina hi khin lo hi. Tua ahihmanin ki
mang diamdiam ding thupi pen hi.
15. A tawn tung a ngek bawl ding aut te deih zaw
maw? Aki sap hun aa-mai biak siam zaw maw?
Kam siam ngai dah leh lam phei tawndah om lo a
cih mah bang in ngek bawl leh mai biak ki deih tek
den hi. Nupa kal ah kammal hoih veve zang siam
leng innkuan sung nuam zaw ding hi.
16.Ong nung zui sim2 leh na gam tat na khem
peuh ong en cik khat teel zaw ding maw?
Nu pi pa pi khit the ki muan mawh na ding in om
loh ding thupi hi. Na nungak, na tangval lai dan in
kamsiam lua ken, na kamsiam luat leh na nung
hong ki zui simsim ding aa hong ki encik ding hi.
“Na zi zawn lai tak na mit tang nih tawh zawng in
la, na zi neihkhit teh alang bek ha king”
17.Inn kuan nun tak na pen khat kia ta vuan hi a ci
nuam te teel zaw ding maw?
Khat kia ta vuan ci a, a tha dah tenpih vet ken,
Nupa ki lung tuak khua khat in zo lo a cih mah
bang in khat ta vuan a ci tentan te bang kuasung
nuam ngei lo ding hi. Sem khawm pang khawm
mah thupi pen hi.
18. Koi ci dan nu mei te na mu dah pen2 hiam ?
A nuak hat te leh a kin geek sak te mu dah zee
ling. Pasal te om loh kal aa a ki nungak sak te
zong ka muhdah mahmah pawl tak khat hi.
19. Koi ci nu mei te en pi thei zaw ?
Pasian lam ah ki pia aa, a masang a lian zaw a
uzaw a zahtak siam te enpi thei ing.
20. NU mei khat pen a mel hoih na tel zaw di
maw? A pil na koi teel zaw ding?
Nu leh pan pen melhoih sang a pil mah hong deih
sak zaw ding hi. Melhoih cih pen tu lai dan bang
leh limlang ah hong ki en nuam ding aa, khedap tul
sang mah deih in ki zep lam zong model nuam
ding hi. Nu leh pan hih dan te deih masa kei, nu
leh pa tawh na ki lem na ding zi tel in.
21. A mel a siat leh tel zaw veve ding maw?
A melsia pen ngai masa in hong um keng hi.Ngai
kei le cin lah ten pih veve ding maw ci kei ni teh,
nang tung ki nga ei. Na neih loh sang hoih zaw
ve.hehehhe
22.Arna ding ut te deih zaw maw? Siang gen pah2
sang thei te koi deih zaw?
Siang gen pahpah ding te hoih zaw buang ke
lawm………
23.PASal dang tawh a hun,a mun tawh ki tawh ki
tuak aa, ki thuah leh sang siam di maw?
setsanzii hong val luat leh bel tai zek kul ve,a
hizong amun ahun na theih siam kul om ding aa,
san siam loh ding om ding hi. A ma lungsim puak
zia na theihkhit sa ahih teh nang khensat na thupi
lo dia.
24.A heh baih, mi dang tawh a muang mawh baih
te teel veve ding maw?
Mi tawh hong muang mawh baih lua pen nang
ngaihna sang na lawmnu ngaihna lian zaw cih tel
in la, tenpih ngam lah ken.
25.INN kuan sung na sep Nu mei te sep ding cih
bek hi ci aa han ciam nuam te bek na deih hiam?
Tua dan lungsim a pua numei pen deih huai
mahmah hi. A hizong tua dan hong cih zenzen
hang numei te sep ding bek hi lo hi. “Pasal ten
zong an huan thei ding, puansawp thei ding,
anseep thei ding numei te sep theih teng sem kim
thei ding in a mau dam loh te a hih kei leh huh
ding a kulna ah huh thei ding thupi hi” EGWhite
26. Thu ngaih sun mah mah te na deih semsem
hiam?
Thu ngaih sun mel lo aa lungnuntak cih zong om
mihing te lak ah a om thei lua hi. Paunak sungah
Ngimna gelna om lohna ah khuami te kisia acih
mah bangin, thungaih sun nuntak zia ding khantoh
zia ding vision a nei te ithuai, ngaih huai semsem
hi.
27.A tawn tung in na ki thuah pih zo den ding
hiam?
Na itna ngaih nak leh thuah pih den zo ding hi teh.
Na gaih loh khat pen cimtak baih thei ding hi teh.
Atawntungah na ki thuahpih ngam pen na itpen na
zi hi ding hi. A tawn tung in na ki thuahpih ngam
kei ding leh zi nei kei le teh …..
28.Ong Uk nuam lua mah mah leh eee..?
Uk nuam cih zong pen, nang na tei loh luat man hi
ding ahih teh, ong uk luat theih loh na ding in
zahtak kai hisitset den in. Pasal a ki cian lo te pen
zi ten uk zaw deuh hi. Ki ciat sawm in.
29. A Sep ding teng a sep khit teh suang tum pi
bang aa tu netnat khat hi leh ee?
Sep ding a om kei leh bel a khawl ngak kul mah
ding hi. Sep ding om lo phawt ahih man, a hizong
zihoih pen tawl ngak hun nei lo khawl man hun nei
khol lo zaw hi. A ma khawlna lel bel maban tun a
hih teh mawh sak pah ding hi sam kei.
30. Kam tam mah mah khat hi leh na sang siam
zo diam?
Amun a hun thei lo aa a theu thei lo guah bang aa
paupau bel vang hong pia lo a hih manin hilh kul
ding hi. Tua hong mang kei leh lah nang thu ci ni.
Kamtam pau ten tampi khial a pau ip thei te mipil
hi.
31.A tawn tung in na gei ah om den ding maw?
A tawn tungin na om sak den zawh leh bel ahau
lam na hih teh na zi pen a hampha suak ding hi.
Numei gina khat pen na sep hong zong hamtang
ding hi. Atawn tung in bel na gei ah om hong um
nuam thei mah ve, na sep thadah man lel tak a
hih leh ngaih sut huai………….
32.Lawm ngaih hau mah mah khat na hi leh ee?
A nungak lai takin lawm ngaih ahau ahih a na lung
akiat ngap leh na ki teen ma in kan tel masa in,
tua na theih pipi tawh hong it a hong zui ngam
khin ahih nak leh lawm dang ngai dingin patauh
huai lua kei
33.Inn kuan sung ah nun tak zia a zong te bek
maw?
Nu pa hih khit teh pen khat bek sep ding cih na hi
lo hi. Ki huh khawm liailiai ding hi aa, nuntak zia
bel tham lo in nung leh mai lam ah zong na nih un
ki zop siam kul ding hi. Innkuan sung nuntak na
bek thupi sa in setsanzii na nih un siam lo aa na
nung na mai uh na ki kei uh leh hoih khin lo hi.
34. Inn sung na sep bek sem ding maw? A pua lam
ah sep sem lo ding maw?
Inn sung nasep bek sem ding hi pah sam lo aa,
apua lam ah zong na sem ding hi lel hi. A hun
zuizui dan hi mai hi…”Sum kuang in a lii khuat
numei in a man nawt”
35.Ki zep uk mah mah nu mei hi leh deih zaw
maw?
Numei pawl khat pen a nupima ki zem cih tak ki
zem in a hizong a nupi khit the ki zem nuam nawn
lo cih zong om thei lua hi. A kizem mah deih huai
zaw ee..Melbek tham lo in um leh bel siangsak
den ding aa, veng leh pam etteh tak cing in om
ding hi. EGWhite
36. Sum zat hang mah mah hi leh ee?
Innkuan sung hong ki tawng sak den pen sum le
paai vai mah hi pen hi. Sum zang siam lo khat pen
nupi cing papi cing hi nai lo ding hi. Sum ngah na
zong ngaih sut kul hi. A bei sak pah pah sang a
zawng lam siam zaw leng hoih sa ing.
37.Ei sum tha lawh s te ong ngen2 khat hi leh ee?
Nupa na hih man un sum tuam neih thei lo hi uh
teh, sum tuam kep a leh lungsim ki muan zawh
lohna hi. Tua ahih manin na sum muh sunsun
kemsak in la na zi muang mahmah le cin hoih hi.
38. Thu kawi kaih pah2 khat hi leh ee?
Lungsim kawi kaihkaih khat pen na ki teen ma in
theih sawm in.
39.A Tawn tung in zolzol mai biakbiak den kei ding
hi leh ee?
Mai zolzol biakbiak ut pen zi ding in deih huai
masa lo hi. Mi muhna ah zong ki lawm lo tua ahih
teh ki ten ma thukhin khai masa in.
40.NU mei hoih khat ih cih pen koi cih dan te hiam
hi a tung a teng na sim khit teh ong gen kik ve vua
guai
